Dünya çapında sigaradan her yıl 7 milyon kişi hayatını kaybediyor. Çok yaygın olan bu bağımlılık çocukların, ebeveynlerinin, çevresindekilerin ve doğal çevrenin düşmanı. Peki bir kişinin sigara bağımlısı olduğunu belirleyen kriter nedir? DSÖ sigara bağımlılığını bir kişinin ömrü boyunca 100 adet sigara içmesi olarak tanımlamaktadır. Her ne kadar bazı kişilere göre günde bir adet sigara içmek bağımlılık sayılmasa da aslında durum hiç de öyle değildir. Bu da bir bağımlılık sayılmaktadır. Çünkü DSÖ bir tane dahi olsa günlük olarak sigara içmeyi bağımlılık olarak tanımlamaktadır.

Sigara; diğer maddelere kıyasla daha fazla bağımlılık yaratan bir maddedir. Bunun sebebi ise diğerlerine göre daha kolay bir şekilde temin edilmesidir. Maalesef diğer zararlı maddelere göre daha az zararlı bir bağımlılık olarak nitelendirilmektedir. Ama aslında gerçekler hiç de böyle değildir. Çünkü sigara içeriğindeki nikotin en az esrar ve eroin kadar bağımlılık yapma potansiyeline sahip zararlı bir maddedir.

Sigara bağımlılığı hakkında bilinmesi gereken diğer bir durum da sadece akciğerlere zarar vermediği gerçeğidir. Çünkü içeriğindeki maddeler en az akciğerler kadar beyin içinde zararlıdır. Bu sayede kalıcı hasarlar oluşmasına neden olur. Böylelikle günlük beyin fonksiyonlarının olumsuz yönde etkileyerek, kişinin günden güne hayat kalitesini düşürür. Bunun yanında bu bağımlılık türü de diğerleri gibi kişilerin bırakmak isteseler bile içmeye engel olamadıkları bir sorundur. Ancak bilinmelidir ki asla imkânsız değildir.

Sigara Neden Bağımlılık Yapar?

Sigara ile mücadelenin ilk koşulu elbette buna başaracağına inanmaktır. Ancak bir maddenin nasıl bağımlılık yaptığı konusunda bilinçli olunması bu mücadeleyi daha kolay kılar. “Sigara neden bağımlılık yapar?” diye sorulduğunda ilk cevap elbette nikotindir. Zararlı olan 4000 madde içinde şiddetli bağımlılık yapan bu maddedir. İçilmeye başlandıktan kısa bir müddet sonra kandaki nikotin seviyeleri düşer ve yoksunluk belirtisi görülür.

Sigara bağımlılığı yapan faktörler kısaca psikolojik ve fiziksel olarak tanımlanabilir. Burada nikotin fiziksel olarak bağımlılık yaratarak bu maddeye olan isteği ortaya çıkartır. Karşılanmadığı takdirde ise iştah artışı, depresyon belirtileri, anksiyete, huzursuzluk ve konsantrasyon güçlüğü yaşanır. Ancak bu belirtiler bağımlılık aşıldığı an zaman içerisinde yok olur. Alınmadığı ilk zamanlarda nikotine olan istek üst safhalardadır ve bunlar yoksunluk belirtileri olarak tanımlanır. Fiziksel olarak nikotine olan ihtiyaç ne kadar yüksekse yoksunluk belirtileri de o kadar çok olur. Özetle ne kadar çok sigara içiyorsanız, nikotin almadığınız dönemde yoksunluk belirtilerini o kadar şiddetli yaşarsınız.

Sigaranın fiziksel yanında psikolojik yanları da vardır elbet. Bilindiği gibi kişi sigara içtiği zaman yalancı bir rahatlama hisseder. Bu rahatlamadan kaynaklı sürekli yeni sigara yakma isteği doğar. Kişi her fırsatta bu rahatlama duygusunu yaşamak için sigaraya uzanır ve yakmak için elini ağzına götürür. Olası bir stres, kaygı, üzüntü ve gerginlik gibi durumda o anlık rahatlamayı yaşamak için ise sürekli ardı ardına sigara yakar. Her yeni yakılan sigara ise bağımlılığı, mücadelesi daha da zor bir duruma taşır. Bu durumda, maalesef sigaraya daha da çok bağlanırsınız.

Özet olarak sigara bağımlılığı hem psikolojik hem de fiziksel bağımlılık demektir. Dolayısıyla bırakırken hem psikolojik hem de fiziksel yoksunluk belirtileri ile mücadele etmek gerekir. Bunun için bağımlılıktan kurtulmak adına profesyonel bir hekim ve psikoterapi uzmanından yardım alınması önerilir. Ayrıca fiziksel yoksunluk ilaç tedavisi ile desteklenmesi gerekirken, psikolojik boyutu da davranışsal bilişsel destek alınması gerekebilir. Ancak bundan kurtulmanın ilk adımının kullanan kişinin kesin kararı olduğunun da bilinmesi şarttır.

Sigara Bağımlılığı Nasıl Başlar?

Çevrenizde arkadaşının uzattığı tek bir sigara ile bu bağımlılığın kurbanı olduğu söyleyenlerin sayısı az değildir. Her ne kadar ilk sigaradan sonra bir daha hiç içmeyenler olsa da devam edenlerde azımsanacak kadar değildir. “Sigara bağımlılığı nasıl başlar?” sorusunun cevabı ise maalesef ilk yakılan sigaradır. Ardından bir ay süreli istikrarlı kullanıldıktan sonra şayet bırakılırsa aşerme belirtileri başlar. Maalesef bu yoksunluk belirtileri günde bir sigara içilse dahi istikrarlı içildiği takdirde kendini gösterir.

Sigara bağımlığının başlamasının nedeni; içindeki nikotinin beyinde var olan reseptörlere hızlı ulaşabilir olmasıdır. Dolayısıyla hızlı zevk almanın en hızlı yoludur. Bunun yanında yapılan istatistik çalışmalara göre sigara bağımlılığı günümüzde gelişmiş ülkelerde gün geçtikçe azalmaktadır. Ancak maalesef bunun yanında gelişmekte olan ülkelerde tam tersine artıştadır. Bunun yanında kullanıcı yaşları da aşağılara düşmektedir.

Dünyanın başına büyük bir sağlık derdi olan sigara bağımlılığının ne zaman başladığına dair yapılan çalışmalar da cevabın ilk sigara olduğunu kanıtlamaktadır. Yapılan hayvan deneylerinde ilk günden beri birer sigara verilen hayvanlarda bir ay sonra nikotin verilme bırakıldığında aşerme belirtileri gözlenmiştir. İnsan ve hayvan çalışmalarında üzücü bir sonuç daha çıkmıştır. Bu da canlılardaki moleküler hafızadan kaynaklı, bir ay boyunca içilen sigara sonrası bırakan kişilerin ömürleri boyunca sigara isteklerinin devam ettiğidir. Tabi ki bu sigara içme isteği hep aynı kalmaz ve giderek azalır.

Sigara Bağımlılığı Belirtileri Nelerdir?

Sigara bağımlılığı kişisel olarak değişen nedenlerle başlayabilir. Bu nedenler arasında en fazla bilinenler arkadaş tavsiyesi ve kıramama, can sıkıntısı, kötü olaylar, merak, özenti, kendini farklı kılma veya sebebi bilinmeyen içme isteği şeklindedir. Başlandıktan sonra giderek artan sayıda devam eden bu kullanım ise zamanla bağımlılık haline döner. Sebep her ne olursa olsun sigara kullanıldıktan sonra yaşanan yalancı rahatlama hissi ise bu kullanımı bağımlılığa taşıyan önemli bir nedendir. Çünkü nikotin anlık rahatlama hissi verir ve kullanımı bağımlılığa taşıyan da tam olarak budur. Rahatlama hissi vermesinin nedeni ise beyindeki seratonin salgılanmasına yol açmasıdır.

Sigara kullanımına başlama da bireylerin yaşadığı travmatik olaylar da rol oynar. Çünkü bir sığınma ve kaçış yolu olarak görülen sigara anlık sağladığı bu yalancı rahatla duygusu ile davetkâr bir ortam sunar. Peki siz sigara kullanıyor musunuz ve bağımlısı olup olduğunuzu nasıl anlarsınız? Bu sorunun ilk cevabı sigara bağımlılığı belirtilerini taşıyıp taşımadığınızdır. Bunun kararını verebilmek için ise sigara bağımlılığı belirtileri hakkında bilgi sahibi olmanız gerekir.

Yaygın Görülen Sigara Bağımlılığı Belirtileri

Kişiden kişiye değişse de yaygın görülen sigara bağımlılığı belirtileri vardır. Yaygın görülen belirtiler:
Sigara kullanmak için yoğun bir istek duyuyorsanız,
Sigara kullanımına dair aileniz, arkadaşlarınız ve diğer sosyal çevreniz ile sorunlar yaşıyorsanız,
Sigara kullanma isteğinizden dolayı ev, iş, okul ve aile sorumluluklarınızı aksatıyorsanız,Yeterli miktarda sigara içmediğinizde nikotin isteğiniz giderek artıyorsa,
Sigarayı bırakmak istiyor ancak başarısız oluyorsanız,
Sigaranın tüm zararlarına vakıf olduğunuz halde bırakmayı istemiyorsanız,S
igara içmek için çok fazla zaman ve çaba harcıyorsanız,

Yukarıda bahsi geçen bu belirtiler kişiden kişiye değişebilir. Bazı bireyler bir veya birkaçını gösterirken, bazıları tamamını yaşayabilir. Bunun yanında DSM-5 kriterlerine göre bir bireyin sigara bağımlısı sayılması için 12 ay sürecince bu belirtilerden en az iki tanesini göstermesi gerekir.

Sigara bağımlılığı sorunu yaşayan kişiler sigaraya farklı nedenlerle başlayabilir. Daha doğrusu kişiyi sigara kullanıma iten farklı faktörler vardır. Genetik, aile ve çevredekilerin kullanması, irade, kişilik yapısı, özgüven eksikliği veya dönemlik yaşanan olaylar sigara kullanım nedeni olabilmektedir. Ancak başlama nedeni her ne olursa olsun bırakmak imkânsız değildir. Burada ilk adım sigara bağımlılığının doğurduğu sonuçlar hakkında bilinçlenmektir.

Sigara Bağımlılığının Neden Olduğu Sorunlar

Dünya çapında her yıl milyonlarca insan sigara kullanımına bağlı sakatlıklar ve hastalıklarla mücadele etmekte veya hayatını kaybetmektedir. Çünkü bu bağımlılık vücudun hemen hemen her organına zarar verir. Bunun yanında sadece içenlere değil pasif içicilere de zararları vardır. 2. el sigara duman olarak tanımlanan bu durum her yıl dünya çapında sigara kullanmayan binlerce yetişkin ve bebek ölümüne neden olmaktadır.

Sigara kullanımının neden olduğu sorunlardan yaygın görülenleri şu şekilde sıralayabiliriz:

Kötü ağız kokusu

Dişlerde sarılık

Dişeti hastalıkları

Hamilelik sürecinde erken doğum riski

Hamilelikte içilmesi durumunda bebekte gelişen gelişim ve sağlık sorunları

Ülser ve gastrit gibi mide sorunları

Beyin fonksiyonlarında azalma ve beyin kaynaklı hastalık riskleri

Damar tıkanıklığı ve buna bağlı gelişen hastalık riskleri

Astım

Akciğer yetmezliği yaşanması

Kanser

Kalp ve damar hastalıkları

Vücudun hemen hemen her organını etkileyen sigaranın bırakılması psikolojik sorunlara da yol açmaktadır. Ayrıca kişinin bu bağımlığa sahip olması durumunda maddenin temini için alışılmışın dışında yollara başvurma riski de mevcuttur.

Sigara Bağımlılığının Zararlarına Dair İstatiksel Çalışmalar

Ekonomik anlamda da zararı bulunan sigara bağımlılığı ile mücadele etmeye yardımcı olmak için istatistiksel olarak zararlarının bilinmesi faydalı olur. İşte ABD’de sigaraya yönelik yapılan istatistiksel çalışmalar:

Sigara kullanımı ABD’de önlenebilir ölümlerin başında gelmektedir. Her sene 480.000’den fazla kişi yani beş kişiden biri sigara kaynaklı hastalıklardan hayatını kaybetmektedir. Özetle; ateşli silahlar, motorlu araç yaralanmaları, alkol ve uyuşturucu kullanımı ile HIV’den toplam ölenlerin sayısından daha fazla kişi sigaradan hayatını kaybetmektedir.

ABD’de bugüne kadar yapılan tüm savaşlarda hayatını kaybedenlerin 10 katı fazla kişi sigara kullanımında dolayı yaşamını yitirmiştir.

ABD’de bugüne kadar akciğer kanserinden ölümlerin %90’nın nedeni sigara kullanımı kaynaklıdır.

KOAH kaynaklı ölümlerin %80’i sigara kullanımından dolayıdır.

Sigara bağımlılığı, koroner kalp hastalığını 2-4 kat arasında artırmıştır.

Günde beş sigaradan az içen kişilerde bile erken kardiyavasküler hastalık riski artırmaktadır.

Sigara içenlerin içmeyenlere göre KOAH’tan ölme olasılığı 12 ila 13 kat artırmıştır.

Sigara kullanımı bütün kanser türlerinde artışa neden olmuştur. Atlatan kişilerinde hayatta kalma şansını azaltmıştır.

Erken doğum, ölü ve sakat doğum riskini artırmıştır.

Erkek ve kadınlarda kısırlık yüzdelerini artırmıştır.

Sürekli sigara içenlerde diyabet geliştirme riski, içmeyenlere oranla %30-40 daha artmıştır.

Yukarıdaki sağlık sorunları ve riskler yanında bağımlılık kemik sağlığı, katarak, diş eti hastalıkları, bağışıklık sistemi hastalıkları, romatizma gibi daha birçok hastalık riskini artırmaktadır. Dünya çapında her 6 saniyede bir kişi sigara kaynaklı hastalıklardan hayatını yitirmektedir. Ama yine de bu kadar büyük oranda ölümden sorumlu olan sigara bağımlılığı aşılmayacak bir sorun değildir.

Sigarayı Bağımlılığından Kurtulanların Kazanımları

Sigarayı bırakmak isteyen kişilerin zararları, sonuçları ve bırakıldıktan sonra kazançları hakkında bütüncül olarak düşünmesi gerekir. Bırakıldığı takdirde neler kazanılacağı kısaca şu maddeler halinde toparlanabilir;

Sigara kullanımını bırakmak özgüveni artırır.

Sağlıklı yaşam şansını yükseltir.

Bıraktıktan 20 dakika sonra kan basıncınız düşmeye başlar.

12 saat sonra kandaki karbonmonoksit seviyeleri normal seviyelere düşer.

Sonraki 3 hafta-3 ay arası kalp krizi riskiniz düşmeye başlar.

9 ay sonra öksürükleriniz düzelir ve nefes alış verişi normale döner.

1 sene sonra sigara kaynaklı yaşanan hastalık riskleri yarı yarıya düşer.

10 yıl sonra akciğer kanserine yakalanma riski sıfırlanmaktadır.

Sigara bağımlılığı konusunda bu kadar bilinçlendikten sonra bu bağımlılıktan kurtulmak konusunda daha inançlı ve iddialı olabilirsiniz. Fakat tek başına bırakmaya çalışmak bazen kolay olmaz. Yoksunluk belirtilerini aşarken özellikle ilk dönemlerde yardım alınması oldukça yapıcı olur. Rezonans terapi tekniği ile böyle bir süreci daha az yıpranarak başarıyla aşabilirsiniz. Ancak bilinmelidir ki burada her şeyden önemli olan sigaradan kurtulmaya yönelik kesin bir karar vermek ve vazgeçmemektir.

Sigara Bağımlılığı Testi Nasıl Yapılır?

Sigara bağımlılığından mustarip olan bireylerin bu hastalıktan kurtulması için uzun süreli bir mücadele sürecine girmesi gerekir. Çünkü bağımlılıktan kurtulma süreci kronik ve aynı zamanda nükseden bir koşuldur. Bu sürece başlarken öncelikle kişinin bağımlılık durumuna tam tanı konması gerekir. Dolayısıyla belirlemek adına bazı testler yapılması gerekmektedir. Sigara bağımlılığı seviyesini ölçek için kullanılan testler ise sigara bağımlığı testi olarak adlandırılmaktadır.

Sigara bağımlılığı ile mücadele döneminin başarılı olarak sonuçlanması için öncelikle hastanın bağımlılık seviyesi titizlikte tespit edilmelidir. Bireyin neden sigara kullanmaya gerek duyduğu, bırakmasına engel teşkil eden nedenler gibi koşulların da belirlenmesi şarttır. Sigarayı ne kadar erken bırakmak isterseniz başarı şansınızın da o kadar yüksek olduğunu bilmeniz gerekir. Ayrıca süreci mümkün olduğu kadar öne çekmeniz de bilmeniz gereken bir detaydır.

Şayet bir uzmandan yardım alıyorsanız öncelikle Fagerströn nikotin bağımlılık testi olarak adlandırılan test uygulanır. Bu testi kişiler kendileri de cevaplayarak yapılabilecekleri gibi uzmanın yönlendirmesiyle de uygulayabilmektedir. Ancak test sonuçlarının değerlendirilmesi ve tedavi şekline karar verilmesinin uzman yönlendirilmesiyle yapılması başarı oranını yükselten bir seçimdir. Fagerströn testinde cevaplanması gereken sorular şu şekildedir;

İlk sigaranızı uyandıktan ne kadar süre sonra içmek istiyorsunuz?

Sigara içilmesine yasal olarak izin verilmeyen mekânlarda içmediğiniz zaman zorlanıyor musunuz?

Sabah içtiğiniz sigaraya mı, yoksa diğer içtiklerinizi mi bırakmak sizin için daha zor?

Günlük olarak içtiğiniz sigara sayısı kaç?

Sabah uyandığınızda içtiğiniz sigara sayısı, diğer saatlerde içtiklerinize göre daha mı çok?

Hasta olduğunuz durumlarda dahi sigara içmek istiyor musunuz?